Fizjoterapia kobiet w ciąży i po porodzie

Fizjoterapia kobiet w ciąży i w połogu jest dzisiaj odrębną dziedziną rehabilitacji. Zajmuje się profilaktyką, diagnozowaniem i eliminowaniem powikłań oraz dolegliwości powstałych w organizmie kobiety w okresie ciąży, porodu, połogu i później.

W Polsce kobiety nadal niepotrzebnie uznają za normalne występowanie przykrych objawów i dolegliwości wynikłych z przebytej ciąży i porodu. Są to oczywiście jedne z najtrudniejszych fizjologicznie okresów w życiu kobiety, gdy organizm jest poddawany wielu zmianom hormonalnym i anatomicznym, warto więc odpowiednio wcześnie przygotować się do tej rewolucji. Również powrót do czynności dnia codziennego w połogu oraz pełnej sprawności popołogowej potrafi sprawiać duże problemy.

Podczas ciąży pojawiają się różnego rodzaju bóle, np. bóle kręgosłupa, stawów, rwa kulszowa, obrzęki limfatyczne kończyn dolnych. Bardzo często dochodzi także do nietrzymania moczu.

Bóle kręgosłupa w ciąży występują wskutek powiększania się ścian macicy, która zwiększa swoją masę nawet 20-krotnie, powodując tym samym zmiany ustawienia kości krzyżowej z pogłębieniem lordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Największe ich nasilenie występuje w trzecim trymestrze, kiedy przesuwający się środek ciężkości zaburza rozkład sił w ciele kobiety.

Występujący w ciąży ból stawów krzyżowo-biodrowych często rzutuje na pośladki, co może utrudniać chodzenie, podnoszenie nogi, a nawet siadanie.

Poprzez przeciążenia kręgosłupa oraz napięcia mięśni może dochodzić do podrażnienia nerwu kulszowego, co wpływa na dolegliwości bólowe pleców, pośladków i kończyn dolnych, prowadząc do ich osłabienia oraz drętwienia.
 

Towarzyszące kobietom w ciąży obrzęki limfatyczne są problemem, do którego dochodzi wskutek zwężenia dróg odprowadzających limfę z rejonu miednicy. Dolegliwości pogłębiają ograniczona aktywność oraz przybieranie na wadze.

Nietrzymanie moczu jest bardzo częstym problemem, który dotyka kobiety w ciąży, zwłaszcza w trzecim trymestrze oraz po rozwiązaniu. Wynika to z osłabienia mięśni dna miednicy. Jest to problem często wstydliwy oraz dokuczliwy. Progesteron, czyli hormon ciążowy wytwarzany we wczesnej ciąży przez komórki ciałka żółtego, a w późniejszej ciąży przez łożysko, powoduje rozluźnienie mięśni dna miednicy. Ciężar rozwijającego się dziecka oraz parcie podczas porodu powodują rozciąganie mięśni dna miednicy. W związku z tym może dojść do osłabienia mięśni, które zaciskają cewkę moczową. Po porodzie tych przykrych konsekwencji może być o wiele więcej.

Kobiety w ciąży stosujące trening mięśni dna miednicy nie tylko unikną wielu przykrych problemów, ale również będą lepiej przygotowane do porodu. Wyćwiczone mięśnie lepiej pracują podczas przechodzenia dziecka przez kanał rodny oraz ułatwiają jego wyparcie. Dzięki temu faza parcia jest skrócona, a także mniej bolesna. Przy elastycznych mięśniach dna miednicy zmniejsza się również ryzyko urazów oraz nadmiernego ich rozciągnięcia podczas porodu, a powrót do stanu prawidłowego po porodzie następuje o wiele szybciej.

W leczeniu dolegliwości zaleca się różne metody postępowania. Istotną rolę w fizjoterapii kobiet w ciąży odgrywa aktywność fizyczna – jeżeli nie ma żadnych przeciwwskazań do jej wykonywania.
 

Ćwiczenia, które warto wykonywać podczas ciąży, to przede wszystkim ćwiczenia:

• mięśni dna miednicy,
• przeciwzakrzepowe,
• oddechowe,
• korygujące postawę,
• rozluźniające,
• wzmacniające wybrane partie ciała,
• rozciągające.

Często wprowadzenie ukierunkowanych ćwiczeń redukuje objawy bólowe. Niekiedy potrzebna jest terapia, która skupia się głównie na odzyskaniu prawidłowych zakresów ruchomości w stawach, obniżeniu wzmożonego napięcia mięśniowego bądź dążeniu do uzyskania równowagi mięśniowej pomiędzy antagonistami. Poprzez terapię wpływa się również na korekcję postawy ciała.

Fizjoterapia w ciąży wpływa nie tylko na poprawę jakości życia kobiety ciężarnej, ale również uelastycznia mięśnie, zmniejsza obrzęki, zmniejsza bądź likwiduje dolegliwości bólowe, wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy i masy ciała oraz przyczynia się do poprawy samopoczucia. Ponadto przyspiesza powrót do sprawności zarówno fizycznej, jak i psychicznej po porodzie.

Bardzo ważną częścią treningu w okresie okołoporodowym są ćwiczenia mięśni dna miednicy, ponieważ ich odpowiedni stan zmniejsza ryzyko uszkodzenia tkanek podczas drugiej fazy porodu.

Odczuwane problemy dotyczą najczęściej układu moczowego i płciowego. Najczęstsze z nich to: wysiłkowe nietrzymanie moczu, częstomocz, bolesność podczas współżycia, obniżenie ścian pochwy i narządów miednicy mniejszej, zaparcia, hemoroidy, nietrzymanie gazów i stolca itp.

Każda przyszła mama powinna wiedzieć jak ważna jest rola fizjoterapii w ciąży i w połogu nie tylko dla kobiet, ale także dla ich dzieci i partnerów. Wcześnie rozpoczęta i odpowiednio prowadzona ma nieoceniony wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne kobiet oraz ich rodzin.